Спросить
Войти
Категория: Биология

ТУРЛИ ЭКИШ УСУЛИ БИЛАН ТАКРОРИЙ ЭКИНЛАРНИ ЕТИШТИРИШ САМАРАСИ

Автор: Халилов Н.

ТУРЛИ ЭКИШ УСУЛИ БИЛАН ТАКРОРИЙ ЭКИНЛАРНИ ЕТИШТИРИШ

САМАРАСИ

Халилов Н.

Амирцулов О.С.

ДДЭИТИ Цаш^адарё филиалы

Тад;и;отда такрорий экинлар тупро;ни чизеллаб (20-25 см) экилганда, тупрокка ишлов бермасдан «Фанкхаузер» сеялкасида экилганда х,осилдорликнинг тупро;ни шудгорлаб экишга нисбатан пасайиши ёритиб берилган.

Калит сузлар: технология, ресурстежамкор, бошо;ли, мах,сулдорлик, унумдор, дуккак, модда, такрорий, мош, тупро;, гумус, диверсификация, х,осил, усимлик, органик.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ВОЗДЕЛЫВАНИЯ ПОВТОРНЫХ КУЛЬТУР РАЗЛИЧНЫМИ

МЕТОДАМИ ПОСЕВА

В исследовании подчеркивалось снижение урожайности по сравнению с вспашкой при посадке посевов с долотом (20-25 см) и без обработки почвы на Фанкхаузере.

EFFECTS OF GROWING REPRODUCTION CULTURES BY DIFFERENT METHODS OF

PLANTING

The study highlighted the decrease in yield compared to plowing when planting crops with a chisel (20-25 cm) and without tillage on the Fankhauser.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10060

Дон экинларини етиштиришда ресурстежамкор технологияларни жумладан нуловой технология ёрдамида асосий ва такрорий экинларни етиштиришда, такрорий экинлар диверсификацияси билан уйгунлашган х,олда куллаш оркали ижобий натижасини курсатаётганлиги маълумдир.

Бу - озик-овкат турларини янада купайтириш, халкимизни ушбу мах,сулотларига булган талабини кондириш, кишлок ах,олисини даромадлари ва турмуш даражасини юксалтиришда мух,им ах,амият касб этади. Республикамизнинг сугориладиган майдонларидан бир йил давомида 2-3 марта х,осил олиш имкониятини х,исобга олиб, такрорий экин сифатида узининг таркибида юкори сифатли оксил саклайдиган ва мавжуд оксил танкислиги муаммосини ижобий х,ал этадиган дуккакли (мош, соя, ловия) экинлари тури ва навларини тугри танлаш ута мух,имдир.

Илмий лойих,анинг асосий максадларидан бири Республиканинг жанудий минтакалари шароитида бошокли дон экинларидан кейин такрорий экинлар дивертификациясини ишлаб чикиш асосида, уларнинг тупрок унумдорлигини оширишдаги ролини аниклашга каратилган. Бунда дуккакли дон ва донли экинлар уруглари тугридан-тугри ва ерга ишлов бериш натижасида экиб урганилади.

Хорижда ва республикамизда утказилган куплаб тадкикотларда сугориладиган ерларда дон етиштиришда тупрокка нуловой, минимал ишлов бериш сингари ресурстежамкор технологиялар кулланилиши анъанавий тупрокка ишлов бериш

технологиясига нисбатан тупрокда микрофлора ва микрофаунанинг ривожланишга, тупрок унумдорлигининг ортишига ижобий таъсир курсатиши, эрозия жараёнининг олди олиниши билан биргаликда ёкилги-мойлаш материаллари ва бошка ресурсларни тежалиши натижасида юкори иктисодий самарадорликка эришиш мумкин [1,2,3,4].

Бошокли дон ва дуккакли экинлар тупрокни бедага нисбатан кам микдорда зичлайди. Уларни майда илдиз тизимлари усимликни усиш давридаёк маълум микдорда гумус ва тупрокдаги органик модда микдорини бир ;анча купайтиради, натижада тупрокни физик х,оссалари яхшиланади [5].

Кузги бошокли дон экинлари х,осилидан бушаган майдонларда ангизда такрорий экинлар диверсификациясини кучайтириш ма;садида тупрок унумдорлигига ижобий таъсир курсатувчи, илдизларидаги туганак бактериялар ёрдамида, симбиоз жараёнида, мавсум давомида 80-200 кг/га азот туплайдиган дуккакли дон экинларидан соя, мош, ловияни, юкори дон ва силос масса х,осили берадиган озука экинларидан маккажухори ва о;жухори етиштириш иктисодий ва экологик жих,атдан самарали х,исобланади [2,3,4].

Шу жих,атдан, о;силга бой ози;-ов;ат учун ишлатиладиган кимматли дуккакли дон ва чорвачилик учун туйимли озука экинларини етиштиришда ресурстежамкор, тупрок; мух,итини яхшилашга каратилган, турли тупрок-и;лим шароитларида юкори х,осил олишни таъминлайдиган экиш муддати, тупрокни ишлаш усулларини оптималлаштириш, такрорий экинлар диверсификацияси ва етиштириш технологияларини такомиллаштириш буйича тад;и;отлар утказиш усимликшуносликдаги энг долзарб муаммолардан бири х,исобланади.

Тажрибалар Кашкадарё вилоятининг сугориладиган оч тусли буз тупро;лари шароитида (Карши тумани филиал марказий тажриба хужалигида) 2018-2019 йиллр давомида утказилди.

Тажрибалар 4 такрорликда утказилди пайкалчаларни х,исобга олинган юзаси 50 м2 .Тажрибада куйидаги вариантлар урганилди. Экиш муддатлари 20 июн; 1 июл; 10 июл. Тупрокни ишлаш усуллари: 1). Тупро;;а ишлов бермасдан "Фанкхаузер" сеялкасида экиш; 2). Тупрокни 20-25 см чукурликда чизеллаб экиш; 3). Тупрокни 20 -25 см чукурликда шудгорлаб экиш. Урганилган барча экинларни навларини етиштиришда минтакада кабул килинган навлар кесимидаги агротехника кулланилди.

Тадкикот натижаларига кура, такрорий экинларни х,осилдорлигига экиш муддатлари ва тупрокни ишлаш усуллари сезиларли таъсир курсатади. Дуккакли дон экинларидан энг юкори дон х,осили эрта муддатда, тупрок шудгорлаб экилганда ловияда, озука экинларидан маккажухорида шаклланди, шундай нисбат, тупрок чизеллаб ва тупрокка ишлов берилмасдан экилганда х,ам кузатилди. Экиш муддатларининг кечикиб бориши билан урганилган барча экин навларда х,осилдорликнинг камайиб бориши маълум булди (1 -жадвал).

Тадкикот натижалари кура, такрорий экинларни эрта муддатда 20-25 см чукурликда шудгорлаб экиш урганилган ловия, мош ва соя экинларидан энг юкори х,осили олинган булса, маккажухори ва окжухори экинларидан силос масса х,осили купрок олинганлиги аникланди.

1-жадвал

Такрорий экилган экинларнинг;осилдорлиги, ц/га

(ДДЭИТИ Цаш^адарё филиалы тажриба майдони 2018-2019 йй.).

s р Дон ;осилдорлиги Силос масса ;осилдорлиги

Экиш муддатла Экиш турлари Ловия Мош Соя Маккажухо ри Окжухори

Ел tt Тупрокни 20-25 см чукурликда шудгорлаб экиш 33,4 13,4 22,3 282 264,8

tt t^ Чизеллаб (20-25 см) экиш 28,4 10,2 20,1 242 229,7

S а E-a m Тупрокка ишлов бермасдан«Фанкхаузер» 25,2 8,2 12,1 236 223,4

сеялкасида экиш

E-л tt Тупрокни 20-25 см чукурликда шудгорлаб экиш 31,7 12,9 21,7 216 203,7

tt t^ S а т a У Чизеллаб (20-25 см) экиш 26,5 11,1 19,7 167 154,6

Тупрокка ишлов бермасдан «Фанкхаузер» сеялкасида 22,7 7,8 11,3 145 132,7

экиш

E- а ч Тупрокни 20-25 см чукурликда шудгорлаб экиш 28,4 10,1 20,9 198 185,7

tt t^ Чизеллаб (20-25 см) экиш 20,5 9,7 19,2 143 130,8

S ч CD Тупрокка ишлов бермасдан«Фанкхаузер» сеялкасида экиш 15,6 7,3 9,4 104 91,7

Хулоса урнида куйидагиларни таъкидлаш жоизки. 1. ^ашкадарё вилоятининг оч тусли буз тупроклари шароитида такрорий дуккакли дон экинлардан ловия, мош, сояни бугдой х,осилидан бушаган майдонларга эрта муддатда тупрокни шудгорлаб экиш экинларга мувофик х,олда 33,4; 13,4; 22,3 ц/га дон, озука экинлари маккажухори, окжухоридан 282,0; 264,8 ц/га силос масса х,осили олишни, минта;а биоиклим ресурсларидан туларо; фойдаланишни таъминлайди.

2. Тупрок унумдорлиги, сув-физик хоссаларига ижобий таъсир курсатадиган такрорий экинлар энг куп илдиз ва ангиз ;олди;лари массаси дуккакли дон экинларидан сояда, озука экинларидан маккажухорида тупланиши аникланди.
2. Такрорий экинлар тупрок чизелланиб (20 -25 см) экилганда, тупрокка ишлов бермасдан «Фанкхаузер» сеялкасида экилганда х,осилдорликнинг тупрокни шудгорлаб экишга нисбатан пасайиши кузатилди, аммо ресурслар, ё;илги мойлаш материаллари сезиларли даражада тежалиши ани;ланди.

АДАБИ ЁТЛАР :

1. Нурбеков А. Узбекистонда тупрокни мух,офаза килувчи ва ресурстежамкор ;ишло; хужалигини юритиш буйича кулланма. - Тошкент, 2008. Б. 9-11.
2. Останакулов Т., Халилов Н. ва бошкалар. Такрорий экинлар фаравонлик манбаи. -Самарканд, 2017.- Б. 36-43.
3. Абдукаримов Д.., Халилов Н.., Кулдошев Б. Сугориладиган ерларда соянинг янги навларини етиштириш. Узбекистан ;ишло; хужалиги Агро Илм журнали. - Тошкент, 2019. - №4. Б. 35.
4. Фридрих Т., Кассам А., Тахер Ф. Применения ресурсосберегающего земледелия и роль политической и конституционной поддержки // Ноу-тилл и плодосмен-основа аграрной политики поддержки ресурсосберегающего земледелия для интенсификации устойчивого производства. Тез. докл. Меж. науч. конф. 8-10 июля 2009. - Астана-Шортанды.: 2009. С.13-14.
5. Спижевская Л.А., Тожиев М. Физические свойства почвы, примене -ние удобрений и вопросы мелиорации. Ташкент. Мехнат, 1970. с.162.
6. Абдуазимов Акбар Мухторович АРАЛАШ ЭКИНЛАРНИНГ АЛМАШЛАБ ЭКИШДАГИ УРНИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.
7. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович, Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич ЮМШОК БУГДОЙДА УТКАЗИЛГАН ОДДИЙ ВА МУРАККАБ ДУРАГАЙЛАШ ИШЛАРИ НАТИЖАЛАРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.
8. Амиркулов Отабек Сайдуллаевич, Азизова Адиба Косим Кизи ГАЛЛАДАН БУШАГАН МАЙДОНЛАРГА ТУРЛИ ЭКИШНИНГ ДУККАКЛИ МОШ Х.ОСИЛИ ЭЛЕМЕНТЛАРИ УЗГАРИШИГА ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.
9. Зиядуллаев Зохиджон Файзуллаевич, Хазраткулова Шахноза Усмоновна, Кобилов Нурбек Эркинович КУРГОКЧИЛИККА БАРДОШЛИ ЮМШОК БУГДОЙ НАВ ВА ТИЗМАЛАРИНИ ТАНЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №2.
10. Мейлиев Акмал Хушвактович, Болкиев Зохид Тоштемирович ЖАНУБИЙ МИНТАКАЛАР ШАРОИТИДА КАТТИК БУГДОЙНИНГ ДОН СИФАТИ ЮКОРИ БУЛГАН ТИЗМАЛАРИНИ ТАНЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.
11. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович ЮМШОК БУГДОЙНИНГ МАХАЛЛИЙ МАХСУЛДОР ТИЗМАЛАРИ СЕЛЕКЦИЯСИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.
12. Дилмуродов Шерзод Дилмуродович, Бойсунов Нурзод Бекмуродович РАКОБАТЛИ НАВСИНАШ КУЧАТЗОРИДА ЮМШОК БУГДОЙНИНГ БИОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИНИ УРГАНИШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.
13. Амиркулов Отабек Сайдуллаевич, Норов Илхом Чори Угли ТАКРОРИЙ МОШ ЭКИНИ ХОСИЛДОРЛИК КУРСАТКИЧИГА ЭКИШ МУДДАТИ ВА ЭКИШ УСУЛЛАРИНИНГ ТАЪСИРИ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.
14. Хазраткулова Шахноза Усмоновна, Тогаева Холида Ражабовна КУЗГИ ЮМШОК БУГДОЙ НАВ ВА ТИЗМАЛАРИНИНГ ИССИКЛИККА БАРДОШЛИЛИГИНИ БАХОЛАШ // Life Sciences and Agriculture. 2020. №1.
технология ресурстежамкор бошоқли маҳсулдорлик унумдор дуккак модда такрорий мош тупроқ
Другие работы в данной теме:
Контакты
Обратная связь
support@uchimsya.com
Учимся
Общая информация
Разделы
Тесты