Спросить
Войти
Ф1ЛАЛОГ1Я
ФЫАЛОГШ
УДК 882.6
С.1. Дантенка ТОП1КА «СКАЛЫ»
У ПАТРЫЯТЫЧНАЙ Л1РЫЦЫ БЕЛАРУСК1Х САВЕЦК1Х ПАЭТАУ 30-х гг. ХХ ст.
З першых дзён маладая савецкая дзяржава была вымушана весцi зацятую барацьбу за свае юнаванне. I у гэтых варунках эсхаталагiзм, прыналежны камунiзму, яш абвясщу вайну «старому» свету, прыгнёту i эксплуатацыi дзеля пабудовы «новага» Царства Справядлiвасцi на зямлi, не мог не адлюстравацца у шэрагу уражл1вых метафар, як1я ляглi у падмурак вдэалоги крашы перамогшага пралетарыяту.
Адразу пасля смерцi Ленiна у студзеш 1924 г. адбыуся Другi з&езд Саветау СССР, на як1м прысутнiчалi усе найбольш вщныя бальшавiкi, за выключэннем Льва Троцкага. З жалобньЕШ прамовамi выступалi Мiхаiл Калiнiн, Надзея Крупская, Грыгорый Зшоуеу. Пасля гэтага надышла чарга Стал1на, якi прамовiy сваю легендарную «клятву». У выступленш, якое будавалася «паводле узору катэхЫса», Сталш, згадаушы «паломнщтва да труны тав. Ленiна» «дзесяткау i соцень тысяч працоуных», пералiчыy лепшыя якасщ Савецкай улады: моц партыi, дыктатуру пралетарыяту, саюз рабочых i сялян, саюз рэспубл1к i Камушстычны 1нтэрнацыянал. Кожны перыяд ён заключау клятвай: «Адыходзячы ад нас, тав. Лент давау нам запавет захоуваць адзтства нашай партып як зрэнку вока. Клянёмся табе, тав. Лент, што мы з гонарам выканаем i гэтую тваю запаведзь». Адначасова Сталш назвау кра1ну «велiчэзным уцёсам», яш непарушна стащь сярод «аюяна буржуазных дзяржау » [1, 141].
Супрацьпастауленне непахiснай зямной цвердзi i неабсяжнай воднай прасторы было далёка не выпадковым у вуснах былога тыфл1скага семiнарыста, бо у бiблейскай тралы^и менавiта вада увасабляла смяротную небяспеку для чалавека, пак1нутага Богам: «А я з малiтвай маёю да Цябе, Госпадзе; у час добрай зычлiвасьцi, Божа, па вялiкай даброцi Тваёй, пачуй мяне у праудзе ратунку Твайго; <...> хай я вызвалюся ад ненавкьткау маiх i ад глыбоюх водау; хай не пацягне мяне цячэньне вады, хай не паглыне мяне багна, хай не замкне нада мною прорва пашчы свае» (Псалтыр 68, 14-16) [2, 763]. Таму менавгга з мора павшен з&явщца д&ябал у абл1ччы «зьвера», каб зваяваць у часы Апакалшаса Божую сшу: «I стау я на пяску марсюм i убачыу зьвера, як выходзiу з мора, <...> Iразьзявiу ён вусны свае для кляцьбы на Бога, каб клясьцi iмя Ягонае i жытлiшча Ягонае i небажыхароу. I дадзена яму было весьцi вайну са сьвятымi...» (Адкрыцьцё ... 13, 1-7) [2, 1523-1524]. <Аюян буржуазных дзяржау» - у дадзеным кантэксце гэты выраз з&яуляуся надзвычай удалай сталшскай метафарай варожага «д&ябальскага» ах1лення «рубiназорнага 1ерусал1ма», бо, паводле «Адкрыцця ...» Яна Багаслова, «воды, ятя ты бачыу, дзе сядзщь блудадзейка, гэта людзi i народы, i плямёны i роды» (Адкрыцьцё ... 17, 15) [2, 1528] -народы, скораныя Рымскай iмперыяй, «вялiкай блудадзейкай, што сядзщь на водах многiх» (Адкрыцьцё... 17, 1) [2, 1527]. 1 народы гэтыя павшны паустаць супраць рымскага прыгнёту, калi «яны зьненавiдзяць блудадзейку, i спустошаць яе, i аголяць, i плоць яе зьядуць, i спаляць яе у вагнi; таму што Бог паклау iм на сэрца выканаць волю Ягоную...» (Адкрыцьцё... 17, 16-17) [2, 1528]. Вось ён, правобраз наканаванай «сусветнай рэвалюцыи», вайны сусветнага пралетарыяту супраць улад «буржуазных дзяржау», тым больш, што сiла «савецкай скалы» заключаецца, паводле слоу Сталiна, у «непарушнай падтрымцы з боку рабочых i сялян усяго свету» [1, 141].
З бiблейскiх часоу вада служыла таксама увасабленнем зямнога, «гэтага» свету, несправядлiвага i недасканалага, з яшм кожны сапраудны хрысцiянiн прагнуу развiтацца, каб злучыцца з Богам у нябёсным Царстве Божым. Таму Хрыстос абяцае зрабiць сва1х апосталау, рыбакоу мора Галiлейскага, «лауцамi людзей» (Паводле Мацьвея ... 4, 19) [2, 1178], яюя словам Божым i уласным прыкладам будуць вызваляць людзей з «мора» грахоунага зямнога жыцця. Пазней гэтая думка увасобшася у вобразе «карабля» Касцёла, дзе царкоуная аргашзацыя паустала як карабель з праведнiкамi у вiрлiвым варожым моры, поуным драпежных рыб, што плыве у порт Збавення (геБр. Царства Божае) са святым Пятром як стырнавым, айцамi царквы як веслярам^ манаскiмi ордэнамi як атрадамi Госпада, з Хрыстом пры мачце i Мацi Божай пры ветразях [3, 275]. Падабенства такога «камушстычнага» «карабля уратавання», «матросамЬ» якога з&яуляюцца
савецк1я «паэты», што «пяюць аб людзях i жалезе» i разумеюць паэзш як «барацьбы нашай класавай зброю», малюе у вершы «На варце» (1931) М1хась Чарот: «Мы паэты - матросы лткора, // Што плыве да сусветнай прысташ ... //Хай хвалюецца, пенщца мора, // На варце Кастрычнiка выстаiм». I далей паэт грашчна дакладна вызначае канечную мэту карабля, дзе «сусветная прыстань» - Камушзм, бальшавщш адпаведшк хрысщянскага «порта Збавення», Царства Божага, а мора - зямное жыццё, што пакуль яшчэ не адпавядае высокаму вдэалу: «Камушзм - наша светлая прыстань, //Мы плывём у хвалях бурных жыцця ... // Кроу у жылах нiколi не выстыне, // Калiу сэрцы чырвоны сцяг» [4, 71].
Вобраз «камушстычнага карабля» не знайшоу далейшага пашырэння у беларускай вершаванай публ1цыстыцы тых часоу, бо натуральная для хрысщянства думка пра прынцыповую неадпаведнасць паусядзённага зямнога жыцця высокаму «нябёснаму» щэалу была прынцыпова непрымальна для бальшавжоу. Прауда, для дэманстрацьп паступальнасщ руху савецкага грамадства па шляху у Камушзм i праыльнасщ яго стратэпчнага курса Якуб Колас у вершы «Каманшу, Молакаву i Слепнёву» (1934) вызначыу, што «лентсю генш» «трымае стырно» «краты Советау» [5, 76]. Аднак ужо у вершы 1936 г. «Песнярам Совецкай зямл1» ён 1мкнецца спалучыць маласпалучальнае: творчую дынам1ку паступальнага руху наперад i маналгтную статыку дагматычнай вдэалапчнай узважанасщ - увасобщь дз1воснае падабенства «скалы са стырном». Таму: «Советы» «трымаюць стырно» «маналтнай краты» [5, 108].
Метафара карабля здауна вельм1 цесна стасуецца з метафарай святога вострава-скалы, як1 «так жа пануе над бясформенным непрыязным морам, так жа атачоны крыкам, рыкам, гукам знешняга свету» [3, 276]. Вострау - гэта упарадкаваны i бяспечны для чалавека «Космас у зменшаным выглядзе, поуны i дасканалы, са сканцэнтраванай культавай каштоунасцю» [3, 483]. Таму Сталш i скарыстоувае менавгга вобраз вострава-скалы сярод варожага мора, бо карабель з&яуляецца тольш дастаткова небяспечным ва ус1х адносшах сродкам дасягнення мэты, а вострау -сама мэта, бяспечны «порт Збавення», пабудаваны гешем бальшавжоу зямны пралетарск1 рай, дзе спакутаваны сусветны пралетарыят здабудзе вечнае вызваленне. Прычым падкрэсленая статычнасць скалы-дзяржавы з&яуляецца адзнакай яе моцы, магутнасщ i непарушнасщ, заснаванай на жорсткай дысцыплше i дагматычнай щэалогй.
У дзень пахавання Ленша «Правда» апубл1кавала каротк1 пераказ прамоу з жалобнага пасяджэння З&езда Саветау, аднак з рэзюмэ прамовы Стал1на был цалкам выключаны «рэлшйныя» матывы. Указвалася тольш, што Сталш казау аб асноуных запаветах Ленша i аб гатоунасщ ЦК партьп следаваць вол1 правадыра. Увогуле, у параунанш з шшым1 аратарам1 прамове Сталша у газетнай справаздачы надзелена найменш увап. У тыя дш шхто больш не згадау яе у друку, яна не была уключана m у адну з тысяч брашур, што распаусюджвалюя масавым1 накладам1 [1, 142]. Найбольш папулярнай i вядомай была прамова Зшоуева, якую i паклау М1хась Чарот у аснову сваёй паэмы «Ленш» (1924).
Жалобная прамова Сталша атрымала шырокую вядомасць пазней, кал1 была перадрукавана у складзе збору творау, i тады ужо словы новага правадыра, «ясназорага» [6, 14] гешя, мел1 шшую вагу, а таму падлягал1 цытаванню i асэнсаванню. Узорам такога «асэнсавання» з&яуляецца перш за усё паэтычная творчасць Якуба Коласа, у вершах якога «скала сярод мора» становщца скразным матывам. У гэтых адносшах зноу неабходна вызначыць стауленне беларусшх савецшх паэтау да партыйных дакументау як да тэкстау сакральных, што падлягаюць цытаванню у мастацк1х творах. Гэтыя цытаты «асвячаюць» мастацш тэкст аутарытэтам партьп i яе правадыроу, даюць яму санкцыю на юнаванне у якасщ па-свойму сакральнага тэксту. Надзвычай яскрава гэта выявшася у вершы Якуба Коласа «Чырвонасцяжнаму камсамолу» (1938), дзе паустае вобраз «кра1ны-скалы» на чале з грозным божышчам Трэцяга Запавету: «Крата родная! Адна ты, //Адна ты у свеце, як скала. // Твой чэсны сцяг высока узняты, // Як v^bimi горнага арла. // I чуйна ты на варце мiра // Сташ, як грозны вартавы, // У бездань зрынуушы кумiра // I не схшяеш галавы. // А час праб&е, i голас бранi // Пачуеш ты каля гратц, // Твае народы усе паустануць // Гразою гнеуных блккавщ» [6, 65].
Культавае прызначэнне падобнага рода паэзй, скраванай перш за усё на услауленне алы i вел1чы харызматычнага вайскова-палгтычнага правадыра, «кумiра», што паустау на месцы «зрынутага» папярэдшка, ввдавочна. Таму не выклжае шякага здз1улення, што семантыка i пафас «культавых» вершау сталшскай эпох1 прынцыпова не адрозшваецца ад семантыш i пафасу любога шшага сакральнага тэксту падобнага прызначэння. Так, згаданыя коласаусшя радк1 практычна без сэнсавых скажэнняу можна пераказаць, напрыклад, палымяным радкам б1блейскага старазапаветнага
Ф1ЛАЛОПЯ
прарока 1са1, што апявау праведны гнеу Госпада, як1 «падыме сьцяг народам далёкш i дасьць знак таму, хто жыве на краi зямт, - i вось, ён лёгка i скора прыйдзе; i ня будзе у яго т стомленага, т зьнямоглага; <...> стрэлы у яго навостраныя, i усе лук у яго напятыя; капыты коней ягоных падобныя да крэменю, i колы яго, як вiхура; <...> I зарыкае на яго у той дзень быццам рыкам разьятранага мора; i гляне ён на зямлю, i вось - цемра, гора, i сьвятло патухла у аблоках» (1сая 5, 26-30) [2, 873-874].
Сонечная савецкая «скала» супрацьстащь старому «стомленаму свету» (Якуб Колас «Гусцее над стомленым светам 1мгла ... » (1939)): «Гусцее над стомленым светам Шгла, // I тленню старэчаю вее. // Адна тольк наша крата-скала // У юкрах свтання iрдзее» [6, 14]. Але «стомленасць» гэтая падманная, бо варожае «мора» нясе з сабой шмат пагроз i небяспек маладой дзяржаве, якая кштнее у промнях стваральнай працы пад мудрым шраушцтвам правадыра: «Крывавай пенай плешча мора, // Зямля палошчацца у агнi, // I тольк нам ты, ясназоры, // Разумнай працы дарыш днЬ> [6, 14].
Як марсшя «хвалЬ> щуць варожыя «орды» з «уах канцоу, гранщ», каб «рабочы стан сагнуць» сва1м «жудасным разгулам» i «уладу зноу вярнуць» драпежным марск1м «прожарам-акулам» («Да 15-й гадавшы Кастрычшка» (1932)) [5, 61]. Таму псторыя змагання за «новы» свет -гэта псторыя гераiчнага паходу скрозь смяротны штармавы шал, калi «бушавала мора з стай нечуванай», «вар &яцела мора, петляя хвалЬ» а «змагары за Кастрычшк» «iшлi напорна крокам нестрыманым», «няспынна» уперад, дзе iх «вабл <...> далЪ» светлай будучыш («Змагарам за Кастрычшк» (1927)) [5, 25].
Надзвычай жывашснае увасабленне «марсшя» пагрозы i небяспек1, «рык разьятранага мора» знаходзяць у вершы «Правадыру i настаyнiку» (1939), дзе паустаюць вобразы апакалштычнага д&ябальскага «зьвера, як выходзiу з мора» (Адкрыцьцё ... 13, 1) [2, 1523] у трызненш Яна Багаслова: «Бушуе навокал мутнае мора, // I пенщца у беразе вал. // Дзесь намысел злосны спеляць пражоры, // Паузучыя гады сыкаюць у норах, // I вые труслiвы шакал. // Цямраная сша свету старога // Сплятаеццау чорны клубок ..." [6, 22]. Яшчэ больш канкрэтызуецца вобраз апакалштычнага «зьвера» у вершы «Ворагам» (1927), дзе марсюя пачвары - крыважэрныя «прыслужнт драпежнага Ваала» - бiблейскага бога хананеян, ворагау старазапаветнага 1зра1ля: «А вы, прыслужнт драпежнага Ваала, // Зноу вострыце загнутыя дзюбы, // I слта пырскае з запененай губы: // Вам трэба кроу -крывi пралтай мала: // Ражном у горле вам сябрына наша стала, // Дзе самi уладары - нядаутя рабы» [5, 24]. Але суджана было «хкнуцца лёсу Ваалаву», бо «выпау яго шчыт», а яго «навала» «разбыася <...> аб Лентск грант» «скалы» савецкай дзяржаунасщ («Да 15-й гадавшы Кастрычшка» (1932)) [5, 62].
Правадыр Сталш звычайна у гэтым вобразным кантэксце увасабляецца як свяцша, пад «снапамЬ» «аскрыстага святла» якога «узносщца крата, як скала, усё вышай i дужэй» (Якуб Колас «Роднай краше» (1938)) [6, 78]; ён прыкладае усе намагант, каб «узнесц над зямлёю», «па-над цэлым светам» «край наш грознаю скалою»,«сонцам-яснацветам» («Радаме i правадыру» (1938)) [7, 470]. Але у вершы «Правадыру i настаутку» Сталiн сам «ператвараецца^» у непераможную «скалу», на якой засноуваецца мiрнае шчасце савецкага народа, абароненае iм ад «прыслужннжау цемры i зла»: «Але няхай знаюць: марны заходы // Прыслужткау цемры i зла, // Бо з намi ты, Сталт - воля народа. // На варце краты, шчасця, свабоды // Стащь твая постаць-скала» [6, 22-23].
Дадзеная трансфармацыя вельмi паказальная. Таим чынам, надзвычайна павялiчваецца анталапчны маштаб асобы Сталiна, як1 сам, асабюта, становiцца персанiфiкац^Iяй «пралетарскага раю» - падабенствам таго «каменя» (апостала Пятра, «ключнiка» Рая), на яшм Хрыстос збiраyся будаваць царкву сваю, што «брамы пякельныя не адолеюць яе» (Паводле Мацьвея ... 16, 18) [2, 1199]. Дагэтуль у бальшавщкай публщыстыцы персанальна метафара «скала» спалучалася только з iменем Ленша. Адбылося гэта 21 студзеня 1925 г. у першую гадав^ смерщ правад^1ра пралетарскай рэвалюцыi, калi на жалобным пасяджэнш Мiкалай Бухарын, «залатое пяро» партыi, згадваючы розн^1я эшзоды з ж^1цця Ленiна, сказау пра яго: «<...> ён стаяу пасярод усiх, як скала волi i упэуненасцi у перамозе» [8, 117], з&яуляючыся, паводле перакання Якуба Коласа, «Лентсюм граттам», аб яш «разбiваецца» варожая «навала» («Да 15-й гадавшы Кастрычшка» (1932)) [5, 62]. Таму параунанне Сталша са «скалой» ставша яго у адзiн шэраг з заснавальшкам савецкай дзяржаyнасцi, стварала сакральны прэцэдэнт для асэнсавання велiчы яго уласнай асобы, вызначала лептымную пераемнасць яго улады.
Адной з вызначальных рыс метафары «скала» з&яуляецца яе маналинасць i аднароднасць, як1я дазваляюць з поспехам супрацьстаяць варожаму шалу раз&юшанай стыхп. I у гэтых адносiнах згаданы вобраз быу надзвычай прыдатны для увасаблення «адзгнства нашай партыи», якое «як зрэнку вока» абяцауся захаваць Сталш у сваей «клятве» мёртваму Ленiну у час жалобнага пасяджэння у снежнi 1924 г. [1, 141], а таксама узмацнення сацыяльнай знiтаванасцi уах «небуржуазных» колау савецкага народа увогуле. Падобнае параунанне ужо у 1925 г. робщь М1калай Бухарын у артыкуле «Новае адкрыццё пра савецкую эканом^, цi як можна пагубiць рабоча-сялянсш блок. Да пытання аб эканамiчным абгрунтаваннi трацк1зму», калi вызначае, што варожыя падкопы трацшстау могуць зшшчыць «рабоча-сялянск блок, той грантны падмурак, на яюм пабудавана рабочая дзяржава, наш Савецк Саюз» [8, 115].
Галоунай задачай камушстычнш iдэалогii з&яуляецца якраз макамальнае узмацненне сацыяльнай i нацыянальнай знiтаванасцi грамадства пад безумоуным правадырствам аутарытарнага цi калектыунага харызматычнага выразшка пэунай iдэi цi кола вдэй. I у гэтых стасунках камушзм нiколькi не адрознiваУся ад хрысщянства, якое iмкнулася прывесцi народы свету да брам Царства Божага пад правадырствам Хрыста. Менавiта таму Хрыстос у час казанi скарыстоувае падобную ж вобразнасць, парауноуваючы у прыпавесцi пра разумнага i неразумнага будаунiка сваё вучэнне з «домам на камет», што трывала супрацьстащь «нябёснай вадзе» i паводцы: «Дык вось, кожны, хто слухае гэтыя словы Мае I выконвае ¡х, прыпадобтцца да мужа разумнага, як збудавау свой дом на камет; I палгуся дождж, I разьлшся рэк1, I падзьмул1 вятры, I рынулгся на той дом; I ён ня упау, бо пастаулены быу на камет. А кожны, хто слухае гэтыя словы Мае I ня выконвае ¡х, прыпадобнщца да мужа неразважлгвага, як паставгу свой дом на пяску; I палгуся дождж, I разьлшся рэк1, I падзьмулI вятры, I налеглг на дом той; I ён упау, I было падзеньне яго вялгкае» (Паводле Мацьвея ... 7, 24-27) [2, 1182].
БальшавЫ здолелi выканаць клятву, дадзеную над труною свайго першага правадыра. Розным сродкамi яны змагл у макамальна каротш тэрмш кансалвдаваць камушстычную партыю i савецк1 народ, што у многiм перадвызначыла пазнейшую перамогу СССР над фашызмам. Праз пасрэднщтва ужо звыклай метафары менавiта на гэтую думку звяртае увагу Якуб Колас у артыкуле «Дзень добры, Радама!» (1944), калi пiша: «Лентска-сталгнская дружба народау - гэта тая непераможная ста, тая скала, аб якую разбшся мутныя хвалг чорнага фашызма з яго струхлелым, разбойшцкш «новым парадкам» [9, 3]. Належным чынам гэтая думка увасобшася i у вершах паэта, калi ён апявае з&яднаныя «народы Раси», што як «скалы паусталг» на шляху ворагау у час выпрабаванняу («Смерць разбойнiкам» (1941)) [5, 247], бо «рэспублт нашы - скала», яшм «с1лу <...> дружба дала», «з&еднанасць совецюх народау» («Народам СССР» (1937)) [5, 137].
Дружба савецшх народау стала тым трывалым падмуркам, на яшм бальшавш iмклiва Узвялi падобны да бiблейскага свой «дом на камет»: «багаты I прасторны», «магутны, непакорны» «зямл1 совецкай гмах» («Наперад» (1939)) [5, 200]. Гэты «гмах» упэунена супрацьстащь сусветнаму «лгху», што «разлгвалася <...> як мора», бо уфундаваны на надзвычайнай «сше», якою «тхто <...> яшчэ не валодау» - «свабодзе I дружбе народау» («Роднаму краю i народу» (Да 30-годдзя БССР) (1948)): «Мы з ёю прыгожы наш дом збудавалг, // Дзе многа прастору, святла. //Мы у бгтвах крывавых яго адстаялг, // Бо дом наш збудован з найлепшае сталг, // Што легла у аснову вугла» [5, 385-386].
Тагам чынам, непарыуная еднасць савецгах людзей з&яуляецца неабходнай умовай пабудовы iх сталёвага «гмаха»-кршны. Яны, падобна да старазапаветных будаУнiкоУ, вырашылi «збудаваць сабе горад I вежу, вышынёю да нябёсау, I зрабщь сабе Iмя, перш чым расьсеюцца па улонн1 усёй зямлг» (Быццё 11, 4), бо «адзт народ, I адна у Iх мова; I вось, што пачалг яны рабщь, I не адстануць ад таго, што задумалIрабщь ... » (Быццё 11, 6) [2, 16].
А пакуль адной з ввдавочных прыкмет «з&еднанасщ» савецшх людзей з&яулялася шматнацыянальная Чырвоная Армiя, «плоць ад площ» савецкага народа, якая, вартуючы «скалу непрыступную - нашу гратцу» («Радаме i правадыру» (1938)) [7, 473], сама становщца гэтай «скалой» (Якуб Колас «Чырвоная Армiя» (1938)): «Чырвоная Армгя - гэта скала, //Адвага герояу I зоркасць арла, // Ахова свабоды, яе меч I шчыт. // Чырвоная Армгя гэта - грант, // Жалезная воля I Ыла зямлг ... » [5, 39]. Чырвоная Армiя - «скала» «байцоу чырвонайрацЬ» што стащь «усцяж гратц» крашы Саветау з «маяком <... > слауным Сталтым» («Песня Кастрычшку» (1935)) [5, 99-100], з&яуляецца адначасова i слауным вышкам маналинай еднасцi савецк1х народау i яе надзейным гарантам («Сталш, партыя i народ» (1938)): «Армгя наша - гордасць краты, // Ста надзейная, шчыт. // Партыя, урад наш - мы усе адзгны, - // Непераможны грант» [5, 155].
Ф1ЛАЛОГ1Я
Таым чынам, адным з найбольш папулярных увасабленняу савецкай крашы у атачэннi варожых сiл у савецкай беларускай паэзи 30-х гг. ХХ ст. становщца вобраз непераможнай «скалы». Прычым выток1 гэтай вобразнасщ трэба шукаць у стылi партыйных дакументау таго часу, як1я з&яулялюя для савецк1х шсьменшкау зыходным пунктам белетрыстычнага асэнсавання i адлюстравання рэчакнасщ.
Лтаратура
The article deals with the semantics of the word «skala» (while stands for the English «rock»), considering its cultural and political aspects. The analysis of the symbolic meaning of the word (it was associated with power and might of the USSR and its leaders) is carried out on the material of the Byelorussian Soviet poetry of the 30 s (of the XXth century).
Поступила в редакцию 13.04.06.
УДК 882.6.09
Н.В. Дзетсюк ПРАБЛЕМА ПОСТМАДЭРН1СЦКАГА ГЕРОЯ
ПесМстычнае светауспрыняцце мадэршстау, абумоуленае расчараваннем у духоунай сутнасщ чалавека, яго крэатыуных здольнасцях, магчымасщ змянщь свет i прывесщ уласнае жыццё у гарматчную суаднесенасць з навакольнай рэча1снасцю, спарадзша адчуванне глыбокай крызiснасцi асобы. Чалавек страцiу каштоунасныя арыенцiры, зняверыуся у жыцщ, пазбауленым пераканаучага сэнсу, выявiуся няздольным узняцца над сваiмi заганамг
Постмадэрнiзм, з аднаго боку, спрабуе прымрыць чалавека з усведамленнем уласнай недасканаласщ, сцвярджаючы, што у свеце, дзе валадарыць хаос, немагчыма з пэунасцю размежаваць катэгорыi дабра i зла, паколькi традыцыйная сiстэма бшарных апазiцый выяуляецца непрыдатнай для спасщжэння неупарадкаванай, ускладненай глыбокiмi унутранымi супярэчнасцямi рэчаiснасцi. Але, з другога боку, постмадэршсцкае успрыняцце чалавека як дэзарыетаванага у прасторы маральна-эстэтычных каштоунасцей узмацняе крызiс асобы, нiвелiруючы светапоглядныя асновы, жыццёвыя прынцыпы, духоуныя прыярытэты кожнага iндывiда. Дадзеная акалiчнасць выяуляецца у поунай дэструкцыi л1таратурнага героя як пахалапчна i сацыяльна дэтэрмiнаванага характару.
Постмадэрнiсцкi герой - «усяго только iстота без iменi з незапамшальнай знешнасцю» [1, 210]. У постмадэртсцюх творах «жывуць» безаблчныя К, Д, У, Ч, Ц (аповеды 1лл1 Сiна «Кроу» [2, 88-92], «Праменьчык х1манал1зу» [2, 99-102], «попелпопелпопел» [3]), хлопчык, мама i тата («Беларусы на крышталёвых шарыках» Альгерда Бахарэвiча [4]), прьйральшчыца (з аднайменнага апавядання А. Бахарэвiча [5, 127-131]), школьны настаушк i дзяучынка-журавiнка («Методыка выкладання
